Page 10 - :: สมุดภาพพิษณุโลก ::
P. 10
พื้นภูมิเมืองพิษณุโลก
ภัครพล แสงเงิน ๑
เมืองพิษณุโลกสมัยก่อนประวัติศาสตร์และสมัยประวัติศาสตร์ ๒
พิษณุโลกเป็นเมืองท่มีความเป็นมายาวนานทางด้านประวัติศาสตร์ จากการสำารวจหลักฐานทางตำานาน
ี
่
ื
ิ
พงศาวดาร โบราณคดีพบว่าพิษณุโลกในอดีตมีช่อเรียกหลายชือ เช่น สรลวงสองแคว, สองแคว, ทวสาขนคร, ชัยนาทบุรี,
็
้
่
ำ
็
่
ำ
่
พิษณุโลก, โอฆบุรี เปนต้น โดยเฉพาะนามเมืองวาสองแควนั้นเนื่องมาจากเปนเมืองที่มีแมนาสาคัญ ๒ สายไหลผาน คือ
้
้
แม่นำาน่านและแม่นำาแควน้อย โดยคำาว่า “พิษณุโลก” น่าจะเป็นช่อเรียกอย่างเป็นทางการในสมัยอยุธยา โดยพบหลักฐาน
ื
การเรียกชื่อเมืองสองแควว่าพิษณุโลกในโคลงยวนพ่ายประมาณรัชกาลสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๒
พิษณุโลก มีพื้นท่ ๑ ใน ๓ เป็นภูเขาและป่าไม้อุดมสมบูรณ์ เป็นต้นกำาเนิดสายนาสำาคัญ ๒ สาย คือ แม่นาแควน้อย
ำ
้
ี
ำ
้
ำ
้
้
ำ
ี
ั
ี
(แม่นาท่ยาวท่สุดในพิษณุโลก ๑๘๕ กิโลเมตร) และคลองชมพู รวมท้งมีแม่นาสายสำาคัญไหลผ่านอีก ๓ สาย คือ
ำ
ำ
แม่นาน่าน, แม่นายม, แม่นาวังทอง (แม่นาเข็ก) และมีแม่นาเหืองงาเป็นพรมแดนธรรมชาติระหว่างไทยกับ สปป.ลาว
้
้
ำ
้
้
ำ
้
ำ
ที่ตำาบลบ่อภาค อำาเภอชาติตระการ ยาวในราว ๒๐ กิโลเมตร
พิษณุโลกมีการสำารวจพบหลักฐานทางโบราณคดียุคก่อนประวัติศาสตร์ อาทิ เครื่องมือหิน ขวานหินขัด หรือ
ขวานฟ้า และเศษภาชนะดินเผาเนื้อหยาบ (ยุคหินใหม่) พบกระจายอยู่ในเขตพื้นที่ ๘ อำาเภอ และปรากฏพบเครื่องมือ
ื
เคร่องประดับยุคโลหะสำาริด อาทิ ขวานสำาริด กำาไลสำาริด เป็นต้น ในเขตอำาเภอชาติตระการ อำาเภอนครไทย อำาเภอ
วังทอง อำาเภอเนินมะปราง อำาเภอบางระกำา เป็นต้น
้
รวมท้งยังปรากฏพบแหล่งโบราณคดียุคก่อนประวัติศาสตร์ศิลปะผนังถา อาทิ ภาพสลักหิน รอยขูดขีด เพิงผาถา
้
ั
ำ
ำ
้
จำานวน ๗ แห่ง อาทิ ผากระดานเลข อำาเภอชาติตระการ-ถำากาเล็ก, ถำากาใหญ่, ผาขีด ภูขัด, ผาคอเขาบ้านพร้าว, ผาแลน
้
เขาผาประตูเมือง อำาเภอนครไทย และเพิงผา เขาหวดนม อำาเภอวังทอง เป็นต้น
้
พิษณุโลกยังปรากฏภาพเขียนสียุคก่อนประวัติศาสตร์ท่ถาพระง่ง ถำาคอขาด พุทธสถาน เขากระไดม้า
ำ
ั
้
ี
และเขาผาแดง บ้านนาน้อย อำาเภอชาติตระการ - ถำาพระ ตำาบลนำากุ่ม อำาเภอนครไทย และถำาฝ่ามือแดง ผาท่าพล
้
้
้
อำาเภอเนินมะปราง เป็นต้น
พิษณุโลกยังขุดพบสุสานมนุษย์ยุคก่อนประวัติศาสตร์ท่แหล่งโบราณคดีวัดหนองตะเคียน ตำาบลหนองกุลา
ี
้
ำ
และแหล่งโบราณคดีคลองวัดไร่ ริมแม่นายม พบโครงกระดูก เคร่ืองมือหิน ลูกปัดหิน และเศษภาชนะดินเผาเนื้อหยาบ
จำานวนมาก รวมท้งปรากฏพบโลงศพไม้โบราณยุคก่อนประวัติศาสตร์ จำานวนถึง ๑๑ โลง ในเขตอำาเภอบางระกำาอีกด้วย
ั
พิษณุโลกเป็นดินแดนที่มีแหล่งเกลือสินเธาว์โบราณซึ่งเป็นยุทธปัจจัยสำาคัญยิ่งมานับแต่โบราณกาล เกลือมีค่า
ดุจทองคำา ปรากฏพบมากถึง ๖ แหล่ง คือ แหล่งเกลือโบราณ บ้านบ่อโพธิ์ ตำาบลบ่อโพธ์ิ, บ่อเกลือบ้านนาขุมคัน ตำาบล
นครชุม อำาเภอนครไทย บ่อเกลือ บ้านบ่อภาคใต้ อำาเภอชาติตระการ, แหล่งเกลือบ้านนาขาม, ห้วยคลองเค็ม ป่าโป่ง
ำ
ำ
้
้
แดงเค็ม บ้านนาหัก อำาเภอวัดโบสถ์ และแหล่งเกลือห้วยนาเค็มบนเขาต้นนาชมพู ตำาบลชมพู อำาเภอเนินมะปราง เป็นต้น
ำ
้
ำ
รวมทั้งยังปรากฏพบร่องรอยชุมชนเมืองโบราณที่มี “คูนาคันดิน สามชั้น” เป็น “ตรีบูร” ที่ยังคงเหลือปรากฏหลักฐานอยู่
้
อาทิ เมืองโบราณนครไทย เมืองโบราณชาติตระการ เป็นต้น
ำ
ั
ุ
ั
้
ำ
ำ
ำ
ี
ิ
ุ
่
ตลอดจนมการสารวจพบโบราณวตถุจานวนมากบรเวณชมชนโบราณลมนาชมพู คลองดงละคร ตาบลวดตายม
้
อำาเภอบางกระทุ่ม ชุมชนวังพิกุล วังสำาโรง ชุมชนวังสาร ลุ่มนำาวังทอง ชุมชนโบราณยมราช อำาเภอเมืองพิษณุโลก
เป็นต้น รวมท้งมีการขุดพบเศียรพระพุทธรูปศิลาสมัยทวารวดีขนาดใหญ่ เทวรูปทวารวดี โบราณวัตถุจำานวนมาก
ั
ในลุ่มนำาวังทอง คลองสาขาย่านชุมชนโบราณวังวารี ตำาบลแม่ระกา พระพุทธรูปขัดสมาธิเพชร ใบเสมาหินด้านหลัง
้
่
ี
ั
ำ
ี
ู
้
ั
สลกเป็นรปสถปเจดย์ทรงหม้อนา (ปรณฆฏะ) และพระลีลาหินทรายแดงสลกทวารวดี ราวพุทธศตวรรษท ๑๗-๑๘
ู
ู
ที่วัดหน้าพระธาตุ (วัดเหนือ) อำาเภอนครไทย เป็นต้น
๑ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ประจำาสาขาวิชาภาษาไทย คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม
ั
ุ
ุ
ิ
ู
๒ สรปสาระสำาคญจากหนงสอรายงานผลการสมมนาประวตศาสตรเมองพิษณโลก (สานกคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาตและวทยาลยครพิบลสงคราม.
ั
ำ
ู
ื
ั
ั
ั
ั
ิ
ื
ิ
ั
่
์
๒๕๒๒. รายงานผลการสัมมนาประวัติศาสตร์เมืองพิษณุโลก. พิษณุโลก: สำานักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ)
8 สมุดภาพพิษณุโลก
