Page 9 - •-- สมุดภาพกำแพงเพชร --•
P. 9
พื้นภูมิเมืองกำ�แพงเพชร
โดย ดร.ธีระวัฒน์ แสนคำ�
คณะมนุษยศ�สตร์และสังคมศ�สตร์ มห�วิทย�ลัยร�ชภัฏเลย
กำ�แพงเพชร เป็นจังหวัดหนึ่งในภ�คเหนือตอนล่�ง มีอ�ณ�เขตติดต่อกับจังหวัดสุโขทัย
และพิษณุโลกท�งทิศเหนือ จังหวัดพิจิตรท�งทิศตะวันออก จังหวัดนครสวรรค์ท�งทิศใต้ และ
จังหวัดต�กท�งทิศตะวันตก มีระยะท�งห่�งจ�กกรุงเทพมห�นครม�ท�งด้�นทิศเหนือร�ว ๓๕๘
ี
กิโลเมตร พื้นท่ของจังหวัดกำ�แพงเพชรมีเน้อท่ประม�ณ ๘,๖๐๗.๕๐ ต�ร�งกิโลเมตร (หรือ
ี
ื
๕,๓๗๙,๖๘๗.๕๐ ไร่) ซึ่งพื้นที่ทั้งหมดกระจ�ยอยู่บนพื้นที่ ๓ ลักษณะด้วยกันคือ ๑) ที่ร�บลุ่ม
้
ำ
แม่น�แบบตะพักลุ่มน� ครอบคลุมพื้นที่ประม�ณร้อยละ ๗๐ ของจังหวัด ถือเป็นพื้นที่ส่วนหนึ่ง
ำ
้
ำ
ของที่ร�บลุ่มแม่น�ปิงซึ่งไหลผ่�นกล�งพื้นที่จังหวัดกำ�แพงเพชร มีคว�มเหม�ะสมต่อก�รเพ�ะ
้
ี
ี
ปลูก เช่น ข้�ว พืชสวน พืชไร่ ๒) ท่เนินสลับท่ร�บ ครอบคลุมพื้นท่ประม�ณร้อยละ ๒๐ ของจังหวัด
ี
มีลักษณะเป็นเนินเข�เตี้ยๆ สลับกับที่ร�บ เหม�ะสมต่อก�รปลูกพืชไร่ เช่น อ้อยและข้�วโพด
๓) ภูเข�สลับซับซ้อน อยู่ท�งทิศตะวันตกครอบคลุมพื้นที่ประม�ณร้อยละ ๑๐ ของจังหวัด และ
้
เป็นแหล่งต้นนำ�ส�ยสำ�คัญ เช่น คลองขลุง คลองสวนหม�ก คลองวังไทร และคลองวังเจ้�
ำ
้
จังหวัดกำ�แพงเพชรมีแม่น�ปิงเป็นเสมือนเส้นเลือดใหญ่ท ี ่
ู
ี
ั
ำ
ไหลหล่อเล้ยงผ้คนในจังหวดม�ช้�น�นแล้ว แม่น�ปิงยงเป็นเส้นท�ง
ั
้
คมน�คมโบร�ณสำ�คัญระหว่�งรัฐโบร�ณท�งภ�คเหนือ เช่น รัฐ
้
ำ
หริภุญไชย และรัฐล้�นน� กับศูนย์กล�งรัฐสย�มในลุ่มแม่น�เจ้�พระย�
ั
ุ
้
ำ
ี
ุ
้
(ทงกรงศรอยธย� กรงธนบุรและกรุงเทพมห�นคร) แม่น�ปิงจึงเป็น
ุ
ี
เส้นท�งเชื่อมคว�มสัมพันธ์ท�งด้�นก�รเมือง ก�รปกครอง เศรษฐกิจ
และสังคมวัฒนธรรมของผู้คนในภ�คเหนือกับภ�คกล�งของไทยม�
ตั้งแต่อดีต และเป็นปัจจัยสำ�คัญท่ผลักดันให้เกิดก�รตั้งถิ่นฐ�นบ้�น
ี
้
เมืองขึ้นบริเวณสองฝั่งแม่นำ�ปิงในเขตจังหวัดกำ�แพงเพชร
ี
ิ
ั
ก�รต้งถ่นฐ�นของผู้คนในพื้นท่จังหวัดกำ�แพงเพชรปร�กฏ
ี
หลักฐ�นท�งโบร�ณคดีท่แสดงถึงร่องรอยก�รอยู่อ�ศัยของมนุษย์
ี
้
ต�มเนินเข�เต้ยๆ ท่อยู่ไม่ห่�งจ�กแม่นำ�ปิงม�กนักม�ตั้งแต่สมัยก่อน
ี
ประวัติศ�สตร์ เช่น แหล่งโบร�ณคดีเข�กะล่อน อำ�เภอข�ณุวรลักษบุรี
แหล่งโบร�ณคดีบ้�นคลองเมือง อำ�เภอโกสัมพีนคร แหล่งโบร�ณคด ี
บ้�นโค้งวิไล อำ�เภอคลองขลุง แหล่งโบร�ณคดีบ้�นคอปล้อง อำ�เภอ
บึงส�มัคคี และแหล่งโบร�ณคดีถำ�เขียว อำ�เภอเมืองกำ�แพงเพชร หลักฐ�น
้
ที่พบส่วนใหญ่ ได้แก่ เครื่องมือหินแบบต่�งๆ ภ�ชนะดินเผ� เครื่องมือ
เหล็ก ชิ้นส่วนกระดูกมนุษย์ เศษตะกรันที่เหลือจ�กก�รถลุงโลหะ แวดิ
นเผ� เคร่องประดับสำ�ริด ลูกปัดหิน และลูกปัดแก้ว หลักฐ�นจ�กแหล่ง
ื
่
ุ
ี
ั
โบร�ณคดเหล่�นีสะท้อนให้เห็นก�รต้งถินฐ�นของผู้คนในยคแรก
้
ึ
ี
้
แผนท่แสดงบริเวณจังหวัดกำ�แพงเพชรจ�กหนังสือ หรือยุคก่อนประวัติศ�สตร์บนพื้นท่ดอนใกล้กับแหล่งนำ�ธรรมช�ติซ่ง
ี
ำ
ำ
้
้
อักขร�นุกรมภูมิศ�สตร์ไทย ฉบับร�ชบัณฑิตยสถ�น ส่วนใหญ่เป็นลำ�น�ที่ไหลลงสู่แม่น�ปิง เมื่อเวล�ผ่�นไป ผู้คนเหล่�นี้ก็
ื
้
ี
พ.ศ. ๒๕๐๗ ค่อยๆ เคล่อนย้�ยลงม�ตั้งบ้�นเรือนอยู่ต�มท่เนินริมฝั่งแม่นำ�ปิง มีก�ร
ึ
ี
่
ั
(ภ�พจ�กหน่วยวจัยแผนทและเอกส�รประวติศ�สตร์ ติดต่อและรับอิทธิพลท�งสังคมวัฒนธรรมจ�กคนภ�ยนอก ซ่งเป็นช่วง
ิ
จุฬ�ลงกรณ์มห�วิทย�ลัย) เวล�ที่เข้�สู่ยุคต้นประวัติศ�สตร์
สมุดภาพก�าแพงเพชร 7
