Page 11 - •-- สมุดภาพกำแพงเพชร --•
P. 11
ต่อม�หลังรัชสมัยพระมห�ธรรมร�ช�ลิไทย เมืองนครชุมก็ค่อยๆ หมดบทบ�ทลง
ิ
้
ู
ุ
ิ
ศนย์กล�งก�รเมืองก�รปกครองตลอดจนคว�มเจรญร่งเรืองท�งศ�สน�และศลปกรรมไดย�ยม�
้
อยู่ท�งฝั่งตะวันออกของแม่น�ปิง ซึ่งเป็นที่ตั้งของเมืองกำ�แพงเพชร เมืองที่ปร�กฏชื่อในจ�รึก
ำ
้
สุโขทัยหลักที่ ๓๘ (จ�รึกกฎหม�ยลักษณะโจร) พ.ศ. ๑๙๔๐ ว่� “กำ�แพงเพชรบุรีศรีวิมล�สน์”
ื
และมีนักวิช�ก�รบ�งคนเช่อว่�เมืองกำ�แพงเพชรอ�จเป็นเมืองเดียวกันกับเมืองช�กังร�วใน
จ�รึกสมัยสุโขทัยตอนต้น
เมืองกำ�แพงเพชรเป็นเมืองโบร�ณขน�ดใหญ่ในผังรูปส่เหล่ยมผืนผ้�รีขน�นไปกับฝั่ง
ี
ี
้
ำ
้
ำ
ตะวันออกของแม่น�ปิงตรงข้�มกับเมืองนครชุม มีคูน� กำ�แพงศิล�แลง และมีป้อมล้อมรอบ
ตัวเมือง มีกลุ่มโบร�ณสถ�นขน�ดใหญ่จำ�นวนม�กอยู่นอกกำ�แพงเมืองท�งทิศเหนือ หลังจ�ก
พระมห�ธรรมร�ช�ลิไทยสวรรคต ร�ว พ.ศ. ๑๗๑๓ - ๑๙๑๔ เมืองต่�งๆ ในรัฐสุโขทัยแตกแยก
ในช่วงระยะเวล�ดังกล่�วเมืองกำ�แพงเพชรจึงมีบทบ�ทในฐ�นะศูนย์กล�งของพื้นท่ลุ่มแม่นำ�ปิง
้
ี
ึ
ั
นักวิช�ก�รบ�งคนเชื่อว่� ก�รจัดต้งเมืองกำ�แพงเพชรข้นม�น้นเป็นอำ�น�จของกรุงศรีอยุธย�
ั
โดยเจ้�เมืองกำ�แพงเพชรน่�จะมีเช้อส�ยผสมระหว่�งร�ชวงศ์พระร่วงแห่งรัฐสุโขทัยกับร�ชวงศ์
ื
ึ
สุพรรณภูมิแห่งกรุงศรีอยุธย� และมีอำ�น�จท�งก�รเมืองม�กข้นในช่วงสุโขทัยตอนปล�ยควบค ู่
กับเมืองสุโขทัย เมืองศรีสัชน�ลัย และเมืองสองแคว (พิษณุโลก) ซึ่งบ�งคนสันนิษฐ�นว่�ในช่วง
เวล�นี้เมืองกำ�แพงเพชรอ�จมีสถ�นะท�งก�รเมืองก�รปกครองเป็นรัฐอิสระก็เป็นได้
ี
ิ
นอกจ�กน้ ช่วงเวล�ดังกล่�วเมืองกำ�แพงเพชรยังเร่มมีก�รสร้�งสรรค์ง�นศิลปกรรม
ท้งเจดีย์และพระพุทธรูปท่มีลักษณะเฉพ�ะข้นม� นักวิช�ก�รด้�นประวัติศ�สตร์ศิลปะเรียกว่�
ั
ึ
ี
“ศิลปะสุโขทัย หมวดกำ�แพงเพชร” หรือ “ศิลปะสุโขทัย สกุลช่�งกำ�แพงเพชร”
่
ต่อม�ในช่วงต้นพุทธศตวรรษท ๒๑ ดนแดนของรฐสุโขทยได้ถูกผนวกเข้�เป็นส่วน
ิ
ั
ั
ี
หนึ่งของกรุงศรีอยุธย� โดยเรียกว่� “หัวเมืองเหนือ” หรือ “หัวเมืองฝ่�ยเหนือ” ในรัชสมัยสมเด็จ
พระบรมไตรโลกน�ถได้มีก�รจัดระเบียบก�รปกครองหัวเมืองใหม่ เมืองกำ�แพงเพชรมีฐ�นะเป็น
ั
ิ
ุ
หัวเมืองช้นโทของกรุงศรีอยธย�ในกลุ่มของหัวเมืองเหนือ บรรด�ศักด์เจ้�เมืองกำ�แพงเพชร
ปร�กฏในพระไอยก�รตำ�แหน่งน�ทห�รหัวเมือง ฉบับอยุธย� ว่� “ออกญำรำมรณรงสงครำม
ึ
รำมภักดีอภัยพิริยบรำกรมพำหุ ออกญำก�ำแพงเพ็ชร เมืองโท นำ ๑๐๐๐๐ ข้นแก่ประแดง
ิ
ี
ื
เสนำฏขวำ” ภ�ยในเมองยังมีขุนน�งกรมก�รเมองท่สำ�คัญ ประกอบด้วย หลวงอนทแสนแสง
ื
ปลัดเมือง, หลวงกำ�แหงสงคร�ม หลวงพล, หลวงต่�งใจร�ช มห�ดไทย, หลวงมนตรีร�ช ยุกรบัตร,
หลวงอินทรเสน� สัสดี, ขุนธรนีบ�ล ขุนเมือง, ขุนศรีมนตรี ขุนวัง, ขุนพลอ�กร ขุนน� และขุน
ศรีช�ญร�ชรักษ� ขุนคลัง
นอกจ�กนี้ เมืองกำ�แพงเพชรยังมีเมืองขึ้นหรือเมืองบริว�รจำ�นวน ๘ เมือง ได้แก่ เมือง
ไตรตรึงษ์ เมืองโบร�ณร�ฐ เมืองสพ�นบุรี เมืองเทพบุรี เมืองน�รถบุรี เมืองเชียงเงิน เมืองเชียง
ทอง เมืองต�ก และเมืองโกสำ�พินิน (โกสัมพี) ซึ่งเมืองเหล่�นี้ล้วนตั้งอยู่ในลุ่มแม่น�ปิงใกล้เคียง
้
ำ
ี
กับเมืองกำ�แพงเพชร และเมืองกำ�แพงเพชรยังทำ�หน้�ท่เป็นเมืองหน้�ด่�นในก�รป้องกันข้�ศึก
ำ
ึ
ี
้
ำ
ท่จะยกลงม�จ�กท�งเหนือต�มล�แม่นำ�ปิงและท�งด่�นแม่ละเม�ซ่งเป็นช่องเข�ส�คัญท�ง
ตะวันตกเฉียงเหนือของเมืองกำ�แพงเพชร
ในสงคร�มระหว่�งกรุงศรีอยุธย�กับพม่�ช่วงสมัยกรุงศรีอยุธย� เมืองกำ�แพงเพชร
ื
ปร�กฏบทบ�ทม�ตลอด เม่อทัพหลวงจ�กกรุงศรีอยุธย�ยกทัพไปตีพม่�หรือเมืองเชียงใหม่
ี
มักจะเลือกต้งทัพชัยท่เมืองกำ�แพงเพชร เช่น สมเด็จพระไชยร�ช�ธิร�ชทรงตั้งทัพชัยท่เมือง
ี
ั
กำ�แพงเพชรในก�รเสด็จยกทัพไปตีเมืองเชียงใหม่เม่อ พ.ศ. ๒๐๘๘ และสมเด็จพระนเรศวร
ื
มห�ร�ชทรงตั้งทัพชัยที่ตำ�บลวัดยมท้�ยเมืองกำ�แพงเพชร ก่อนยกทัพไปช่วยพระเจ้�หงส�วดี
สมุดภาพก�าแพงเพชร 9
