Page 9 - :: สมุดภาพอุบลราชธานี ::
P. 9
พื้นภูมิเมืองอุบลราชธานี
ก่อนการก่อตั้งเมืองอุบลราชธานีใน พ.ศ. ๒๓๓๔ นั้น บรรณาการ มีสิทธิสะสมไพร่พลอย่างเสรี เป็นอิสระ ไม่ขึ้นกับ
ื
เดิมพื้นที่ภาคอีสาน ตามหลักฐานทางประวัติศาสตร์กล่าวว่า เวียงจันทน์ มีชื่อว่า “นครเข่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน”
ชนชาติละว้า (ข่า, ขมุ) ได้เข้ามาปกครองอยู่ก่อนพวกขอม สันนิษฐานว่าน่าจะมีฐานะเป็นเมืองลูกหลวง
พวกละว้ามีความเจริญรุ่งเรืองในการปกครอง อยู่ในอาณาจักร ต่อมาพระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราชให้เจ้าอินทกุมาร
ั
ี
ึ
ึ
โคตรบูรณ์ ต้งราชธานีข้นท่เมืองนครพนม ต่อมาหลาย อภิเษกสมรสกับพระราชธิดาพระองค์หน่ง ได้โอรส คือ เจ้าคา
�
ื
�
�
ร้อยปีก็เส่อมอ�านาจลง ทาให้พวกขอมได้แผ่อานาจเข้ามา หรือเจ้าองค์นก ให้เจ้านางจันทกุมารีอภิเษกสมรสกับ
ี
ปกครองท่แคว้นโคตรบูรณ์ของละว้าราว พ.ศ. ๑๔๐๐ พวกขอม พระอุปยุวราช ได้พระโอรส คือ เจ้ากิ่งกิสราชและเจ้าอินทโสม
ี
ได้กวาดต้อนและขับไล่ละว้าไปอยู่ท่อ่น พวกท่ยังคงอยู่ก็กลาย (ซ่งต่อมาคือบรรพบุรุษของเจ้านายหลวงพระบาง) ส่วนเจ้าปางคา
ึ
ื
ี
�
เป็นขอมไป ให้อภิเษกสมรสกับพระราชนัดดา ได้โอรสคือพระวอพระตา
ต่อมาราว พ.ศ. ๑๙๐๐ พระเจ้าฟ้างุ้ม กษัตริย์ลาว สันนิษฐานว่าท้งสองท่านเป็นเสนาบดีกรุงศรีสัตนาคนหุต
ั
ล้านช้างได้ส่งกองทัพเข้ามายึดครองดินแดนภาคอีสาน ขับไล่ ตั้งแต่สมัยพระไชยเชษฐาธิราชที่ ๒ (ไชยองค์เว้) พระอัยกา
พวกขอมหนีไปอยู่ทางเขมรบ้าง กวาดต้อนไปไว้ทางล้านช้าง ของพระเจ้าสิริบุญสาร
บ้าง ดินแดนภาคอีสานจึงกลายเป็นเมืองร้างมานาน เกิดเป็น เจ้าสรบญสารนันได้ข้นครองราชสมบติโดยการช่วย
ิ
ิ
ั
ึ
้
ุ
ี
ี
ป่าดงพงพี เป็นท่อยู่อาศัยของพวกคนป่าท่สืบเชื้อสายมาแต่ เหลอสนบสนุนจากพระวอพระตา ทรงพระนามว่า พระเจ้า
ั
ื
ขอมเรียกกันว่า ข่า, ส่วย, กวย ซึ่งมีจ�านวนไม่มาก มักอาศัย สิริบุญสาร ตรงกับปีที่กรุงศรีอยุธยาเสียแก่พม่าคร้งสุดท้าย
ั
ื
ื
ี
อยู่ตามภูเขาและป่าทึบ เคล่อนท่อยู่เสมอจนได้ช่อว่า ข่าตองเหลือง ทางด้านหลวงพระบางอยู่ในสมัยพระเจ้าสุริยวงศ์ (เจ้าองค์นก)
หรือผีตองเหลือง ทาเพิงมุงด้วยใบตองอยู่ตามซอกหินหรือ น้องชายเจ้าอินทโสมได้ครองราชสมบัติ
�
โคนต้นไม้ใหญ่ พอใบไม้เหลืองแห้งก็ย้ายหาที่อยู่ใหม่ เจ้าสิริบุญสารนั้น บางตานานว่าเป็นบุตรพระยา
�
ื
ั
คร้นเม่อชนชาติไทยลาวท่อยู่ข้างเหนือ มีเมือง เมืองแสนที่ถูกเจ้าองค์หล่อจับฆ่า ได้หลบหนีไปพึ่งพ�านัก
ี
ั
ี
ศรีสัตนาคนหุตเป็นต้น ได้อพยพลงมาต้งหลักแหล่งทามาหากิน อยู่กับบิดาพระวอพระตาท่หนองบัวลุ่มภู เมื่อเจ้าองค์หล่อ
�
�
ิ
ู
ุ
ึ
่
่
ี
ื
อย่ตามล่มแม่นาโขงหรอแม่นาของ ซงเป็นทดนอดมสมบรณ์ ส้นพระชนม์จึงขอให้พระวอพระตายกกาลังมายึดเวียงจันทน์
ิ
ู
้
�
้
ุ
�
็
ด้วยข้าวปลาอาหาร เบ้องแรกก็เข้าอยู่ตามลุ่มแม่น�าโขงก่อน จนได้ราชสมบัติ เมื่อได้ราชสมบัติแล้วกทรงแต่งตั้งข้าราชการ
ื
้
้
�
ี
้
�
แล้วแผ่ขยายไกลออกไปตามสายนาท่ไหลตกแม่นาโขง เช่น ทุกต�าแหน่งทั้งฝ่ายทหารและพลเรือน พระวอพระตาขอเป็น
ล�าน�้ามูล ล�าน�้าชี และล�าน�้าเซ เป็นต้น กลุ่มคนเหล่านี้ไปอยู่ อุปราช พระเจ้าสิริบุญสารไม่ทรงโปรด ให้เป็นเพียงต�าแหน่ง
ิ
ั
�
�
ี
ท่ไหนก็ช่วยกันบุกเบิกก่อสร้างทาความเจริญให้แก่ท้องถ่นน้น เสนาบดี บางตานานว่าพระวอพระตาได้เพียงตาแหน่ง
�
แหล่งใดมีคนอยู่มากก็มีหัวหน้าปกครองยกข้นเป็นเมือง นายกองนอกไปรักษาด่านอยู่บ้านหินโงม พระวอพระตา
ึ
โดยถือลัทธิการปกครองแบบกรุงศรีสัตนาคนหุตเป็นหลัก มีความเสียใจท่ได้ท�าการช่วยเหลือจนได้ราชสมบัติแล้ว
ี
คณะปกครองก็มีเจ้าเมือง อุปราช ราชวงศ์ ราชบุตร เรียกกันว่า ไม่ชุบเลี้ยงตนตามสมควร
ี
คณะอาญาส่ (อาชญาส่) เทียบกับจตุสดมภ์แห่งกรุงศรีอยุธยา พ.ศ. ๒๓๑๑ ตรงกับต้นรัชสมัยพระเจ้ากรุงธนบุร ี
ี
มีเวียง วัง คลัง นา พระวอพระตา เสนาบดีเมืองเวียงจันทน์ เกิดขัดใจกับพระเจ้า
ในต�านานเมืองอุบลเกือบทุกเล่มกล่าวเป็นความ สิริบุญสารอย่างรุนแรง เนื่องมาจากเหตุที่พระเจ้าสิริบุญสาร
ื
เดียวกันถึงการสืบเช้อสายจากเจ้านครเชียงรุ้งแสนหวีฟ้า ไม่พอใจพระวอพระตาท่เคยเป็นผู้ฝักใฝ่อยู่กับหลวงพระบาง
ี
ของเจ้าปางคา พระบิดาของพระวอ พระตา โดยกล่าวถึง มาก่อน ตั้งแต่ครั้งช่วยให้เจ้ากิ่งกิสราช เจ้าอินทโสมได้หลบหนี
�
พ.ศ. ๒๒๒๘ เกิดวิกฤตทางการเมืองในนครเชียงรุ้ง เน่องจาก ไปอยู่เมืองล่าเมืองพง จึงคิดกาจัดตัดทอนกาลังของพระวอ
�
ื
�
จีนฮ่อหัวขาว หรือฮ่อธงขาว ยกกาลังเข้าปล้นเมืองเชียงรุ้ง พระตา โดยรับส่งให้มีพระราชสาส์นไปสู่ขอเอาบุตรหญิงพระตา
ั
�
ื
ี
เจ้านครเชียงรุ้ง ได้แก่ เจ้าอินทกุมาร เจ้านางจันทกุมาร ช่อ แสนสีชาติ มาเป็นสนมและให้ส่งบุตรชายทุกคนเข้าไป
�
เจ้าปางคา อพยพไพร่พลจากเมืองเชียงรุ้งมาขอพึ่งพระเจ้า รับราชการในเมืองหลวงด้วย พระวอพระตาเห็นว่าเป็นการ
ิ
สุริยวงศาธรรมิกราชแห่งเวียงจันทน์ซ่งเป็นพระประยูรญาต ดูหมิ่นและมีเจตนาไม่บริสุทธิ์ จึงนึกโกรธแค้นมาก ประกอบ
ึ
ึ
ทางฝ่ายมารดา พระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราชให้การต้อนรับ กับเหตุขัดเคืองหลายประการดังกล่าวมาแล้ว อยู่มาวันหน่ง
่
ี
่
ี
้
ู
ึ
เป็นอย่างดี โปรดให้น�าไพร่พลไปตังทเมืองหนองบัวลุ่มภ พระวอพระตาจึงได้ปรกษาพรรคพวกดูว่า การทพระเจ้า
ี
เมืองหนองบัวลุ่มภูจึงอยู่ในฐานะพิเศษ คือ ไม่ต้องส่งส่วย มหาชีวิตกระทาการดังน้ใครจะเห็นอย่างไร พวกญาติพี่น้อง
�
สมุดภาพอุบลราชธานี 7
