Page 10 - สมุดภาพนนทบุรี | ประมวลภาพเก่าของจังหวัดนนทบุรี โดยความร่วมแรงร่วมใจของชาวนนทบุรี
P. 10
พื้นภูมิเมืองนนทบุรี
จังหวัดนนทบุรีตั้งอยู่ทางทิศเหนือของกรุงเทพมหานคร มีภูมิประเทศอยู่ใน
พื้นที่ราบลุ่มดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น�้าเจ้าพระยา มีคูคลองจ�านวนมากมาย ทั้ง
ล�าคลองธรรมชาติ และคลองขุดใหม่ ท�าให้พื้นที่ของนนทบุรีมีความอุดมสมบูรณ์ เป็น
อู่ข้าวอู่น�้าของไทยมาตั้งแต่ครั้งอดีต ท�าให้นนทบุรีมีบทบาทส�าคัญเกี่ยวเนื่องอยู่ในหน้า
ประวัติศาสตร์มาโดยตลอดทุกยุคทุกสมัย
ด้วยความอุดมสมบูรณ์เหมาะแก่การเพาะปลูกท�าสวนท�านา จึงมีผู้คนเข้ามาตั้ง
ถิ่นฐานบ้านเรือนอยู่อย่างหนาแน่น และมีพัฒนาการเป็นชุมชนใหญ่อย่างต่อเนื่องมา
ตั้งแต่ครั้งสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้น โดยชุมชนที่ส�าคัญและเก่าแก่ คือ บ้ำนตลำดขวัญ
ซึ่งมีผู้คนตั้งบ้านเรือนเรียงรายไปตามแม่น�้าเจ้าพระยาฝั่งตะวันออก ตั้งแต่บริเวณวัด
หัวเมือง (ต่อมาเป็นวัดร้าง ปัจจุบันเป็นที่ตั้งอาคารโรงพยาบาลพระนั่งเกล้า) จนถึง
วัดท้ายเมือง
ครั้นถึงรัชสมัยของสมเด็จพระมหาจักรพรรดิทรงพิจารณาว่าชุมชนในย่านนี้มี
ประชากรหนาแน่นและเป็นจุดยุทธศาสตร์ส�าคัญ จึงโปรดเกล้าฯ ให้ยกฐานะชุมชนบ้าน
ตลาดขวัญขึ้นเป็น “เมืองนนทบุรี” พร้อมกับเมืองสาครบุรี (สมุทรสาคร) และเมือง
นครชัยศรี (นครปฐม) เมื่อ พ.ศ. ๒๐๙๒ ดังปรากฏในพระราชพงศาวดาร ความตอนหนึ่ง
ว่า “...ให้เอาบ้านท่าจีน ตั้งเป็นเมืองสาครบุรี ให้เอาบ้านตลาดขวัญตั้งเป็นเมืองนนทบุรี
ให้แบ่งเอาแขวงเมืองราชบุรี แขวงเมืองสุพรรณบุรี ตั้งเป็นเมืองนครไชยศรี...”
เมืองนนทบุรีได้รับการพัฒนาและมีความเจริญเติบโตก้าวหน้ามาโดยตลอด
มีการย้ายเมืองจากตลาดขวัญมาอยู่ริมแม่น�้าเจ้าพระยาฝั่งตะวันตก มีการตั้งด่านเก็บ
ภาษีอากร ซึ่งท�าให้เราสามารถพบเห็นศิลปวัตถุในสมัยอยุธยาอยู่ตลอดริมคลองหรือ
แม่น�้าเจ้าพระยาเดิม เช่น วัดปราสาท วัดค้างคาว และวัดชมภูเวก
ครั้นเมื่อสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีทรงกอบกู้เอกราชและสถาปนากรุงธนบุรี
ขึ้นเป็นราชธานีแห่งใหม่ ถึง พ.ศ. ๒๓๑๗ พระยาเจ่งได้น�าชาวมอญอพยพเข้ามาพึ่ง
พระบรมโพธิสมภาร สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีจึงโปรดเกล้าฯ ให้ไปตั้งบ้านเรือนอยู่ที่
บางพูดและเกาะเกร็ด กลายเป็นชุมชนส�าคัญของชาวมอญในเวลาต่อมา
เมืองนนทบุรีในยุครัตนโกสินทร์ได้รับการพัฒนาและเจริญเติบโตเป็นหัวเมือง
ส�าคัญ โดยเฉพาะรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ด้วยเป็นนิวาสสถาน
เดิมของสมเด็จพระศรีสุลาลัยพระราชชนนีในรัชกาลที่ ๓ ท�าให้ราชินิกูล (ญาติฝ่าย
มารดา) ได้รับการคัดเลือกเข้าไปถวายงานในพระบรมมหาราชวัง
ในช่วงรัชสมัยของรัชกาลที่ ๔ และรัชกาลที่ ๕ เมืองนนทบุรีมีพัฒนาการอย่าง
ก้าวกระโดด โดยเปลี่ยนชื่อเป็น เมืองนนทบุรีศรีมหำอุทยำน และมีการขุดคลอง
เพิ่มใหม่หลายสาย เช่น คลองมหาสวัสดิ์ คลองทวีวัฒนา คลองพระราชาพิมล อีกทั้ง
ยังผนวกเมืองนนทบุรีเข้าสังกัดกระทรวงนครบาล และย้ายเมืองมาตั้งอยู่บริเวณ
ตลาดขวัญ ซึ่งนับว่าเป็นที่ตั้งศาลากลางแห่งแรกของเมืองนนทบุรี
8 สมุดภำพนนทบุรี
