Page 240 - :: สมุดภาพกรมทางหลวง เล่ม ๒ ::

เจ้ากาวิละวงศ์

วิศวกรกระดูกเหล็กแห่งกรมทาง

โดย ม.ล.ชัยนิมิตร นวรัตน

เจ้ากาวิละวงศ์ ณ เชียงใหม่
เป็นบุตรของเจ้าราชวงศ์ (ชมชื่น ณ เชียงใหม่)
กับเจ้ากรรณนิกา ณ เชียงใหม่
เจ้ากาวิละวงศ์ ณ เชียงใหม่ สมัยหนุ่มร่างสูงใหญ่ หน้าตาดีมีเสน่ห์มาก

ในหนังสือ “คือเส้นทางสร้างชาติไทย” ของกรมทาง มีเรื่อง เจ้ากาวิละวงศ์แรกเข้ารับราชการที่กรมรถไฟหลวงเมื่อ
ของบรรพชนกรมทางรุ่นบุกเบิกท่านหนึ่ง ชื่อของท่านเห็นแล้ว พ.ศ. ๒๔๖๖ มีต�าแหน่งเป็นนายช่างผู้ช่วย ควบคุมการก่อสร้าง
รู้สึกคุ้นมาก ตั้งแต่พระนาม “พระเจ้ากาวิละ” ซึ่งพระบาทสมเด็จ สะพานพระราม ๖ บริษัท เล เอตาบริดจ์มองต์ ไตเต ประเทศ
พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาขึ้นเป็นพระเจ้า ฝรั่งเศสเป็นผู้ออกแบบรับเหมา ก่อนที่สะพานจะเสร็จพระบาท
เชียงใหม่ ปกครองดินแดนล้านนาไททั้ง ๕๗ เมือง หลังจากกองทัพ สมเด็จพระมงกุฎเกล้าฯ ได้เสด็จสวรรคตไปแล้ว องค์ผู้เสด็จ
ไทยได้ขับไล่พม่าผู้ยึดครองมานมนานกว่าสองร้อยปีออกไปได้ พระราชด�าเนินมาทรงกระท�าพิธีเปิดสะพานในปี ๒๔๖๙ จึงเป็น
เจ้ากาวิละวงศ์ ณ เชียงใหม่ ถือเป็นชั้นหลานทวด ชีวิตของท่าน พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าฯ เจ้ากาได้เฝ้ารับเสด็จ
มีสีสันมาก ไม่ใช่เฉพาะเรื่องการงานสร้างถนนหนทาง แต่เพราะ พ.ศ. ๒๔๖๘ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าฯ พร้อม
ไปเกี่ยวพันกับเหตุการณ์น่าสนใจในประวัติศาสตร์หลายเรื่อง ด้วยสมเด็จพระนางเจ้าร�าไพพรรณี พระบรมราชินี เสด็จ
เมื่ออายุ ๓ ขวบ เจ้าแม่ของเจ้ากาวิละวงศ์ถึงแก่กรรม พระราชด�าเนินเลียบมณฑลฝ่ายเหนือและมณฑลพายัพ เจ้านาย
เจ้าพ่อจึงน�าตัวท่านกับพี่สาวมากรุงเทพในสมัยปลายรัชกาลที่ ๕ ฝ่ายเหนือน�าโดยพระราชชายา เจ้าดารารัศมี และเจ้าหลวง
เพื่อยกให้เจ้าดารารัศมีโดยหวังอนาคตที่ดีกว่า พระราชชายา แก้วนวรัฐ ได้จัดถวายการต้อนรับอย่างสมพระเกียรติสูงสุด ในวัน
เลี้ยงดูอุปการะไว้ยังพระบรมมหาราชวังฝ่ายในจนถึง ๘ ขวบ ที่ทรงช้างพระที่นั่งแห่เข้าเมือง เจ้ากาได้รับหน้าที่เป็นควาญท้าย
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ โปรดให้พระองค์เจ้าจรูญศักดิ์ ช้างทรงของสมเด็จพระบรมราชินี เสด็จตามช้างทรงของพระบาท
กฤดากร ออกไปเป็นราชทูตที่ฝรั่งเศส จึงทรงพระกรุณาให้ทั้ง สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มีขบวนช้างในขบวนเสด็จยิ่งใหญ่อลังการ
สองพี่น้องติดตามไปเรียนหนังสือที่นั่นด้วย กว่า ๘๐ เชือก หลังจากนั้น ได้ร่วมฟ้อนกับเจ้านายฝ่ายเหนือเพื่อ
หลังจากอยู่ที่ปารีสปีเศษ พระองค์เจ้าจรูญศักดิ์ได้ส่งเจ้า น�าขบวนบายศรีทูลพระขวัญด้วย
กาวิละวงศ์ไปเรียนพับลิกสกูลในอังกฤษที่ Timsbury แต่ทุกครั้งที่ ๓๓ ปีต่อมา เจ้ากาวิละวงศ์ยังได้มีโอกาสสนอง
ปิดเทอมก็ได้ไปพ�านักที่สถานทูตสยามในกรุงปารีส และย้ายไปเข้า พระมหากรุณาธิคุณ โดยร่วมฟ้อนกับเจ้านายฝ่ายเหนือในการน�า
มัธยมจนเข้ามหาวิทยาลัยที่นั่น จบได้ปริญญาตรี ขบวนบายศรีทูลพระขวัญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา
สมัยเมื่อพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าฯ ยังทรงเป็น ภูมิพลอดุลยเดช และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ
สมเด็จเจ้าฟ้าประชาธิปก และศึกษาอยู่ในยุโรปนั้น ทรงรู้จักเจ้า ในคราวเสด็จเยือนเชียงใหม่เป็นครั้งแรกในปี ๒๕๐๑ เช่นกัน
กาวิละวงศ์ตั้งแต่ ๑๐ ขวบ ทรงเล่าให้นักเรียนไทยรุ่นหลังๆ ฟง สมัยก่อนโน้นกระทรวงคมนาคมมีเพียง ๓ กรม คือกรม
ว่า “ตากา” มีหมัดมฤตยู เด็กๆ ลือกันว่าเคยชกเด็กฝรั่งหมอบ รถไฟ กรมทาง และกรมไปรษณีย์โทรเลข หากนายช่างกรมใด
ไปหลายคน จึงนับถือเจ้ากาเป็นไอดอล ยิ่งตอนเป็นหนุ่มรูปหล่อ ขาดก็จะยืมตัวจากอีกกรมหนึ่งไปใช้งานได้ เจ้ากาวิละวงศ์จึงต้อง
ร่างกายสูงใหญ่ ถือว่าเป็นขวัญใจเลยทีเดียว ท�างานสลับไปสลับมาระหว่างกรมทางกับกรมรถไฟ
เมื่อเกิดสงครามโลกครั้งที่ ๑ ในทวีปยุโรป พระบาท ใน พ.ศ. ๒๔๖๙ เจ้ากาวิละวงศ์ได้เลื่อนต�าแหน่งหน้าที่
สมเด็จพระมงกุฎเกล้าฯ ทรงส่งทหารอาสาไปร่วมรบกับฝ่าย เป็นนายช่างภาคของกรมทาง ได้รับมอบหมายให้ส�ารวจเส้นทาง
สัมพันธมิตร เจ้ากาวิละวงศ์ได้สมัครเข้าร่วมในกองทัพสยาม ที่จะสร้างถนนจากขอนแก่นไปหนองคายและนครพนม และอีก
ด้วย ได้รับยศสิบโท ประจ�าการในกองบินทหารบก มีหน้าที่เป็น เส้นทางหนึ่งระหว่างบ้านหมี่-บัวชุม-บัวใหญ่ ขณะที่ขึ้นเครื่องบิน
ล่ามประจ�าคณะ ท�าความดีความชอบได้เลื่อนยศสูงขึ้นเรื่อยๆ ตรวจการณ์ปีกสองชั้นของทหารจากโคราชย้อนลงไปส�ารวจ
จนเป็นนายดาบ ซึ่งเป็นระดับประทวนที่สูงกว่าจ่าสิบเอก หลัง แนวทางนั้น นักบินเกิดหลงทิศ พาเครื่องบินไปน�้ามันหมดเกือบ
สงครามได้เข้าเรียนต่อที่วิทยาลัยก่อสร้างสะพานและถนนแห่ง ถึงชายแดนพม่าโน่น ต้องร่อนลงแล้วโดนยอดไม้ตีลังกาตกใน
ชาติของฝรั่งเศส (École nationale des ponts et chaussées) ป่าบ้านหม่องกั๊วะ อ�าเภออุ้มผาง จากภาพที่ถ่ายจากกล้องของ
จบแล้วฝึกงานกับการรถไฟที่นั่นประมาณปีเศษ จึงได้เดินทาง ท่านเองจึงเห็นเครื่องบินหงายท้อง แต่ไม่ระเบิดไฟลุกไหม้เพราะ
กลับเมืองไทย น�้ามันคงแห้งถังจริงๆ ตัวท่านก็อึดมากเพียงแต่ข้อกระดูกไหล่หลุด

238 I 238